(Leer van) het vervaardigen van landkaarten, atlassen, plattegronden etc. Drenthe is de afgelopen eeuwen herhaaldelijk in kaart gebracht. Soms gebeurde dat op kaarten van alleen de provincie, in andere gevallen op kaarten van een groter gebied waar Drenthe een onderdeel van vormde. Ook is een flink aantal kaarten van delen van de provincie vervaardigd. Vooral met de veengebieden was dat het geval. Het aantal kaarten is zo groot dat in deze beschrijving volstaan moet worden met het noemen van de belangrijkste daarvan. De oudste kaart waarop Drenthe wordt afgebeeld, is de 'wervingskaart' die omstreeks 1524 vervaardigd werd teneinde de nieuw benoemde »bisschop van Utrecht te bewegen naar zijn diocees te komen. Op deze kaart staat een aantal Drentse dorpen afgebeeld, maar de onderlinge ligging daarvan klopt in het geheel niet. Redelijk betrouwbaar daarentegen is de gewestkaart 'Frieslandt', één van de vijf kaarten die de keizerlijke geograaf Jacob van Deventer van de Nederlanden vervaardigde. Op deze uit 1545 daterende kaart wordt de ligging van de dorpen in Drenthe door een kerksymbool weergegeven. Van Deventer gebruikte bij zijn opmetingen de niet lang daarvoor sterk verbeterde methodiek van driehoeksmetingen. Met dit soort metingen kan, indien een basisafstand bekend is, de ligging van andere punten in het terrein door middel van hoekmetingen vanuit deze basis worden bepaald. Met een net van driehoeken, waarbij de dorpskerken als hoekpunten werden gebruikt, kon zo de ligging van de plaatsen redelijk nauwkeurig worden bepaald. Van Deventer vervaardigde ook een stadsplattegrond van Coevorden. Dergelijke plattegronden van steden, die tot en met de 18e eeuw in de rest van Nederland in grote aantallen werden gemaakt, ontbreken van de andere plaatsen in Drenthe geheel. Enige tijd later vervaardigde ook Christiaan s»Grooten kaarten van de Nederlanden waarop Drenthe voorkomt. Van andere aard zijn de kaarten die in de eerste helft van de 17e eeuw in Drenthe zelf werden vervaardigd. In opdracht van het Landschapsbestuur bakende Johan Sems in 1615 de grens van de provincie met Groningen af en tekende een kaart van dat gebied. Pieter Serwouters tekende een kaart van de westhoek van Drenthe en het aangrenzende deel van Friesland. In 1634 vervaardigde Cornelis Pijnacker een kaart van Drenthe. Het was de eerste kaart van de gehele provincie en als zodanig is hij van grote waarde geweest. Het heeft meer dan anderhalve eeuw geduurd voordat betere kaarten tot stand kwamen. Omstreeks het midden van de 17e eeuw kwamen de »grondschattingskaarten van de landerijen in Drenthe tot stand. Deze kaarten, die een veel gebruikte bron voor historisch onderzoek vormen, geven informatie over de eigenaar van de grond en de waarde ervan. Een geheel ander doel hadden de militaire kaarten die Johan van »Alberdingh in 1681 vervaardigde. Daarop worden de voor de landsverdediging belangrijke veengebieden van Zuid- en Oost-Drenthe afgebeeld. De veengebieden werden ook in verband met ontginningswerkzaamheden in kaart gebracht. Dat gebeurde in de 18e eeuw onder andere door Ernst »Beuker en Lambartus »Grevijlink, die kaarten tekenden van de venen langs de grens met Groningen en bij Hoogeveen. Deze voor burgerlijke doeleinden gemaakte kaarten vormden echter een uitzondering. Het grootste deel van de kaarten die in de 18e en de eerste helft van de 19e eeuw van Drenthe werden vervaardigd waren militaire kaarten. Midden 18e eeuw tekenden Willem »Hattinga en zijn twee zonen kaarten van het zuiden en oosten van de provincie. Zij baseerden deze voornamelijk op oudere kaarten. Van hogere kwaliteit zijn de veertien kaarten die de militaire ingenieur Johan »Hottinger tussen 1788 en 1792 van Zuidoost-Drenthe vervaardigde. Op deze zeer gedetailleerde en betrouwbare kaarten zijn door de grote schaal details, zoals bebouwing, wegen en rivieren, goed te herkennen. Eveneens zeer waardevol zijn de »Franse kaarten van Drenthe. Deze 25 kaarten werden vervaardigd in de periode dat Nederland bij Frankrijk was ingelijfd. De werkzaamheden, die van 1811 tot 1813 duurden, stonden onder leiding van Franse militaire ingenieurs en werden vanuit Parijs gecoördineerd. De Hottinger- en Franse kaarten geven een fraai beeld van het Drenthe van zo'n tweehonderd jaar geleden, de tijd voor de industriële revolutie en de grote bevolkingstoename in ons land. Begin 19e eeuw verscheen de kaart van Luitenant Generaal Cornelis »Krayenhoff. Deze kaart van geheel Nederland, die uit acht bladen en een titelblad bestaat, was op nauwkeurige driehoeksmetingen gebaseerd en werd daarmee de eerste meetkundig betrouwbare kaart van ons land. De twee bladen waarop Drenthe staat afgebeeld verschenen in 1820 en 1822. Op een grotere schaal vervaardigde luitenant ingenieur Huguenin omstreeks die tijd kaarten van het Noorden en Oosten van ons land. In 1832 werd in het gehele land het »Kadaster ingevoerd. Dit diende voor de registratie van onroerende goederen. Op grootschalige kaarten, de minuutplans, werden de perceelsgrenzen, bebouwing, erven en wegen ingetekend. Wijzigingen in de situatie zijn sindsdien op de kaarten bijgehouden. Gebruikmakend van de kadasterkaarten vervaardigden Anthony »Werneke en Christiaan Brauns in opdracht van Gouverneur Van »Ewijck in 1840 een kaart van Drenthe. Deze voorzag in een behoefte, vooral omdat de hiervoor genoemde militaire kaarten veelal niet voor buitenstaanders beschikbaar waren. Eveneens op basis van kadasterkaarten gaf Kuyper een »gemeenteatlas van Drenthe uit. Een interessante, maar betrekkelijk weinig gebruikte bron voor historisch onderzoek vormen de vele honderden, vooral 19e-eeuwse, »waterstaatskaarten die in het Drents Archief berusten. Zij tonen kanalen, rivieren, de daarbij behorende kunstwerken, wegen, overheidsgebouwen, kerken en veenontginningen. Een belangrijke stap voorwaarts in de cartografie van Nederland was de uitgifte van de uit 62 bladen bestaande »Topografische en Militaire kaart. Ook Drenthe wordt op deze gedrukte kaart, die tussen 1850 en 1864 verscheen, zeer gedetailleerd en nauwkeurig afgebeeld. Sinds het verschijnen van deze kaart heeft de »Topografische Dienst met grote regelmaat kaarten van het gehele land uitgegeven. Alhoewel deze kaarten in eerste instantie voor militaire doeleinden werden vervaardigd, zijn zij van het begin af aan ook aan het publiek ter beschikking gesteld. [Versfelt]