Dr.: Exel, Eksel
Esdorp in de gemeente Borger-Odoorn (tot 1998 Odoorn), tevens bestuurscentrum (gemeentehuis aldaar), 1675 inwoners in 707 woningen (2000); gelegen ten zuidoosten van Buinen, ten noordoosten van Odoorn en ten noordwesten van Valthe. Ten noorden ervan ligt het uitgestrekte bouwlandcomplex Exloosche Landen, voorts de buurtschap Exloërveen en de veenkoloniën Eerste en Tweede Exloërmond. Meer oostwaarts ligt Exloërkijl achter de Exloërkijlplaatsen. Aan de westzijde van Exloo bevindt zich de eveneens uitgestrekte boswachterij Exloo (met hunebed D30).
Bronnen vermelden: tot Exle (1376), to Exlo (1446), tExloe (1519), Exle en Exel (16de eeuw), Exelle (1560), Exelloe, van Exloe (1558-1560), (1609), Exlo (1851-55) en Eksloo (1901). De betekenis ervan is eikenbos, afgeleid van Ekeslo en Ekelo.
Exloo was een van de negen veenmarkegenoten, die met de stad Groningen in 1817 het »Convenant sloten over de turfafvoer via het Stadskanaal. Op 29 april 1884 werd het centrum van het dorp getroffen door een grote brand, waarbij achttien panden werden verwoest. Bernardus Johannes ten Rodegate Marissen heeft dit voorval op schrift gesteld aan zijn in Wageningen studerende zoon. Van de getroffen panden werden elf herbouwd, waaronder het hotel. Op 29 oktober 2002 werd dit pand, Hotel Bussemaker, opnieuw een prooi der vlammen.
Toerisme door natuurschoon, o.a. de boswachterij Exloo-Odoorn (1495 ha), schaapskudde op de Exloërhei (Molenveld), oude ambachten in museumboerderij Bebinghehoes (begin 18e eeuw) met ernaast schaapskooi en schapen-informatiecentrum en recreatiecentrum Hunzebergen ten zuidoosten van het dorp. Jaarlijks op de zaterdag voor Pinksteren het schapenscheerdersfeest en van tijd tot tijd kampioenschappen schapendrijven. Op de derde zondag van juli vindt het Internationale Festival van Oude Ambachten plaats. Bezienswaardigheden zijn verder fraaie Saksische boerderijen en het voormalige stationsgebouw. In het dorp staat het beeld Schaapherder met hond (van G. Santing) en voor het gemeentehuis het Tsjechische beeld 'Verbondenheid'.
Schimpnamen voor de inwoners: Taten (Zuid-Nederlandse zwervers) en Taarten (oude vervelende vrouwen); Exloo e.o. wordt ook wel Tatenland genoemd.
