Dr.: Haolen - Esdorp in de gemeente Midden-Drenthe (tot 1998 Beilen) tussen Assen (noorden) en Beilen (zuiden).
Ten noorden ervan strekt zich ten westen van de oude weg Assen-Beilen de Hooghalerveldkamp uit, een weidegebied met ook bouwpercelen; hier doorheen loopt de rijksweg A28 (Groningen-Utrecht). Ten zuidoosten van het dorp ligt de Hooghaleresch.
De plaatsnaam komt in bronnen (1217, 1334, 1792) voor als Halen en is afgeleid van a) healh = hoek, afgelegen oord, schuilplaats, b) hael = verborgen, heimelijk en/of c) hâl (haal, hales, hale), derde naamval mw. halon, halen = uitgedroogd, schraal land. De betekenis kan zijn: afgelegen nederzetting en/of uitgedroogd, schraal land. De onderscheiding in Hooghalen en Laaghalen is van latere tijd; atlassen vermelden deze twee namen pas in 1851-55 (GHAN) en 1867 (J. Kuyper) als laag Halen en hoog Halen.
In 1789 telden beide vlekken samen 14 huizen en 81 inwoners, bijna allen boeren. Hooghalen alleen had in 1832 9 inwoners. De marke van Halen of Haelen werd in 1864 in tweeën gesplitst; elk van de twee dorpen had toen een eigen es. Omstreeks 1900 telde Hooghalen 300 inwoners, 40 boerderijen, een school, een melkfabriek en een aantal winkels. De plaatsnaam is in 1922-1925 bekend geworden door een bodemziekte bij o.a. haver. De ziekte kreeg de naam Hooghalense ziekte.
Het dorp heeft bij de bevrijding op 12 april 1945 veel oorlogsschade opgelopen. Duitse soldaten trokken vanuit het kamp van de Arbeidsdienst aan de spoorlijn tegen de Canadezen op en verschansten zich achter de spoorbaan. E.e.a. resulteerde in een brand in de kern van het dorp (Middendorp), waarbij veel oude Saksische boerderijen verloren gingen. Waarschijnlijk hebben de Canadezen de kern platgebrand om een schootsveld richting spoorweg te bewerkstelligen. Er sneuvelden zes Canadezen en tientallen Duitsers. De dorpsbewoners bleven ongedeerd.
Na WO II werd Hooghalen een forensendorp op Assen. Veel boerderijen verloren hun agrarische bestemming. Het dorp telt nu ca. 800 inwoners. De autosnelweg heeft het totaal afgescheiden van tweelingdorp Laaghalen. Deze weg is verdiept aangelegd uit overwegingen van milieubescherming. Ten zuiden van het dorp ligt het landgoed Dennenrode, ten oosten ervan liggen het Herinneringscentrum Kamp Westerbork met twee bijzondere routes, het Melkwegpad (zuiden) en het Bospad (noorden) zijwaarts langs de weg naar het Monument Voormalig Kamp Westerbork en de radiosterrenwacht, met twaalf radiotelescopen, met twee stuks verder oostwaarts tezamen de grootste radiotelescoop in West-Europa. Schimpnaam voor de inwoners: Knienen (veel konijnen in de omgeving). [Schaafsma]
