Een kleurrijk dorp
Van Gogh schreef Theo over wat hij had gezien toen hij ’s morgens om zes uur Zweeloo was ingereden. ‘Enorme mosdaken van huizen,
stallen, schaapskooien, schuren. Hier zijn de woningen heel breed, tusschen eikenboomen van een superbe brons.’ Schilderachtig beschreef hij de kleuren in het dorp: ‘Toonen in het mos van goudgroen, in den grond van roodachtigen of blaauwachtigen of geelachtigen donkere lilasgrijzen, toonen van onuitsprekelijke reinheid in het groen van de korenveldjes. Toonen van zwart in de natte stammen, afstekende bij gouden regens van warrelende, wemelende herfstbladeren die in losse pruiken, als of ze er op geblazen waren, los en met de lucht er door heen schemerend nog hangen aan populieren, berken, linden, appelboomen. De lucht effen, blank, lichtend, niet wit doch een lilas dat niet te ontcijferen is, wit waar men rood, blaauw, geel in ziet wemelen, dat alles reflecteert en men overal boven zich voelt, dampig is en zich vereenigt met den dunnen mist beneden. Alles tot elkaar brengt in een gamma van fijne grijzen.’
Trekpleister voor schilders
Dat Zweeloo een grote aantrekkingskracht had op Liebermann, Van Gogh en andere schilders, is niet verwonderlijk. Het esdorp werd
gekenmerkt door een organische structuur van wegen, erven en boerderijen. Vandaag de dag is het een van de weinige plekken in
Drenthe waar Van Goghs tijd zo goed bewaard is gebleven. De overgebleven boerenbehuizingen met bijgebouwen, boomgaarden, monumentale bomen en andere erfbeplantingen herinneren aan die sfeer. Stichting Kunstenaarsdorp Zweeloo vertelt het verhaal van de vele kunstenaars die naar dit schildersparadijs afreisden.
Geen Liebermann
In zijn brief nam Van Gogh uitgebreide beschrijvingen van de omgeving op – de bedrijvigheid van ploegers, herders en wegwerkers – en van enkele specifieke plekken, zoals het kerkje en de boomgaard die door Liebermann was geschilderd. Van Gogh was door zijn verblijf in Drenthe meer van Liebermanns werk gaan begrijpen, vertelde hij zijn broer: ‘[…] zijn koloriet bestaat uit leigraauwe toonen met
overgangen tot bruin, tot geelgrijs hoofdzakelijk. Ik heb nooit iets van hem gezien maar nu ik de natuur hier zie begrijp ik perfekt hoe raisonable hij daartoe komt.’ Tot zijn teleurstelling trof Van Gogh Liebermann niet en vond hij ook geen andere schilders in Zweeloo. Hij maakte een tekening van de kerk en van de appelboomgaard die Liebermann had vastgelegd, en keerde daarna terug naar Nieuw-Amsterdam/Veenoord.
