Ongeregelde cavalerietroepen van het Russische leger; oorspronkelijk (15e /16e eeuw) gevreesde, militante ruiters uit leefgemeenschappen van vrije mannen in Zuid-Rusland: Don-, Terek-, Dnjepr-kozakken, enz..

De kozakken verschenen begin november 1813 in Oost-Drenthe na de Volkerenslag bij Leipzig van 16 tot en met 19 oktober, waar keizer Napoleon Bonaparte werd verslagen door de 'Verbondenen'. De kozakken poogden de Franse bezetters, onder luitenant-kolonel David uit de vesting Coevorden te verjagen (12 en 13 november 1813), maar zonder succes. Het overig deel van Drenthe was binnen enkele dagen geschoond van de Fransen.

Ter voorkoming van aanvallen in de rug en om omwonenden te beschermen tegen uitvallen uit Coevorden, legerde zich een vijftigtal kozakken tot eind januari 1814 in Dalen. Coevorden behield een Franse bezetting tot 7 mei 1814.

De komst van de Russische ruiters leverde veel stof voor sterke verhalen. Het vreemde uiterlijk van deze onbekende strijders op hun snelle, kleine paardjes, bebaarde mannen met vervaarlijke pieken, overdonderde onze voorouders totaal. Het beeld beantwoordde aan het imago van woestelingen en barbaren. Het opeisen van spijs en drank en hooi en stro voor de paarden leidde vervolgens tot conflicten in ons uitgeknepen land. Toen het ruitervolk ook goud, zilver en paarden vorderde, kregen de verhalen over de stormvogels van de tsaar een nog negatievere inslag, terwijl ze toch als bevrijders ons land binnenkwamen. Omdat bijna niemand in die dagen het onderscheid kende tussen Russen, kozakken, Pruisen of ander paardenvolk, werden de meeste ruiters kozakken genoemd, waardoor de eigenlijke kozakken ten onrechte een slechte reputatie kregen. Bovendien verbleven de 'echte' kozakken slechts kort in onze streken: zij waren stoottroepen met een verkennerstaak en trokken dus voor de geregelde strijdkrachten uit.

Nog aanwezige kozakkensporen in Drenthe zijn:

- De Kozakkendijk, ten noorden van Coevorden;

- Het kozakkengraf in Dalen, waar twee gesneuvelde kozakken in december 1813 werden begraven in ruwhouten varkenstroggen bij de boerderij die nu de Kozakkenhoeve heet;

- Een granieten stoeppaal op het kerkhof van Gasselternijveen, waar volgens overlevering een kozak begraven ligt;

- Sterke volksverhalen, waarin de kozakken het stereotiepe beeld van vreetzakken, drinkebroers, boeven en rokkenjagers krijgen opgedrukt. [Aalders]