Benaming voor het gebouw waarin het provinciaal bestuur zetelt. Hiertoe fungeerde eerst de westvleugel van het voormalige klooster Mariënkamp in Assen.
In 1882-86 werd op deze plaats een nieuw, neogotisch gebouw naar ontwerp van Rijksbouwmeester J. van Lokhorst in samenwerking met J.P. Havelaar gerealiseerd. Boven de ingang zijn het provinciewapen van Drenthe en het jaartal 1885 aangebracht. In de geveltop van het ingangsrisaliet wordt het rijkswapen geflankeerd door portretten van koning Willem III en koningin Emma.
Het interieur is rijk gedecoreerd. Opvallend zijn vooral de schilderingen op de oostwand van de voormalige Statenzaal, ontworpen door G. Sturm en uitgevoerd door de gebroeders Florack. Ze stellen belangrijke episodes uit de Drentse geschiedenis voor.
Na het gereedkomen van het nieuwe Provinciehuis in 1973 werd het pand van provinciehuis tot Drents Museum omgevormd. In 1994-95 werd het pand verbouwd en uitgebreid naar ontwerp van het Groningse bureau Team 4 Architecten b.v. Hierbij zijn twee binnenplaatsen overdekt en van de buitenruimte afgesloten met volledig glazen vliesgevels en werd bovendien een ondergrondse verbinding gecreëerd met het Ontvangershuis, dat eveneens deel uitmaakt van het museum.
Het nieuwe provinciehuis verrees in de jaren 1971-73 aan de Westerbrink in Assen naar een ontwerp van architectenbureau Duintjer Istha Kramer Van Willigen b.v. uit Amsterdam, in een stijl verwant aan de Nieuwe Zakelijkheid. Het interieur is ontworpen door binnenhuisarchitect Kho Liang Le & Associates Amsterdam, de buitenruimte door tuinarchitect G.R. Hollema uit Rolde. Het gebouw is opgezet als een samenstel van een aantal paviljoens, gegroepeerd aan ruime verbindingselementen. Oorspronkelijk bestond het gebouw uit drie paviljoens voor huisvesting van het ambtenarenapparaat in twee, drie en vier bouwlagen en één, sterk verbijzonderd paviljoen in één bouwlaag voor de Statenzaal. In het verbindingselement is de hal gesitueerd, opgezet als openbaar plein, en daarboven het provinciebestuur.
De Statenzaal heeft de vorm van een kuil en is aan drie zijden volledig open. Het dak rust op regelmatig in de glasgevels geplaatste forse kolommen. Hierdoor maakt de zaal als het ware deel uit van de door bureau Hollema nieuw gecreëerde brink en wordt de indruk gewekt in de open lucht te vergaderen.
In en om het gebouw zijn kunstwerken van belangrijke Nederlandse kunstenaars aangebracht, o.a. Corneille, Carel Visser, Arthur Spronken. Het ontwerp weerspiegelt de opvattingen over het openbaar bestuur van de jaren '60 en '70: democratisch, openbaar, laagdrempelig. Naar de woorden van de toenmalige Commissaris der Koningin K.H. Gaarlandt in de statenvergadering van 28 mei 1969, waarin het besluit genomen werd dit nieuwe provinciehuis te bouwen: 'Als het gebouw de bezoeker zou imponeren, dan zou het geenszins voldoen aan de eisen die gedeputeerde staten hebben gesteld. Het moet juist een gebouw zijn dat open is en dat bepaald niet de indruk geeft van: hier zetelt het bestuur, hier zetelt de overheid.'
In 1984 is het gebouw in dezelfde trant uitgebreid met een extra kantoorpaviljoen naar ontwerp van hetzelfde architectenbureau. In 1994 heeft het gebouw, vooral het interieur, een grote renovatie ondergaan. In het provinciehuis herinnert een gedenkplaat aan de Molukse gijzelingsactie (zie: Kapingen, Molukse) in 1978. [De Graaf]
