1. Term oorspronkelijk gebruikt ter aanduiding van een aandeel in het geheel van de eigendoms- en gebruiksrechten in het gemene bezit, de boermarke, en op de essen, met name wanneer deze laatste na de oogst van de gewassen tot gemeenschappelijke weide verviel.

Wat betreft het eerste moet men denken aan het recht om er te hooien, te weiden, hout te hakken, turf te graven, heide te maaien, plaggen te steken enz. Waarschijnlijk echter gaat het begrip in oorsprong terug op een regeling omtrent het gemeenschappelijk gebruik van het groenland, getuige ook de opmerking in een verzoekschrift van de buren van Gasselte uit 1652. Zij betoogden dat 'dye koeweiden so doch onder het waerdeel mede gehooren en daarvan als haer baermoeder, haeren oorspronk en weesen neemen ...'.

De instelling van waardelen moet echter al geruime tijd eerder zijn beslag hebben gekregen. Hoe oud ze precies zijn is niet bekend, maar al in de 15e eeuw werden er al processen gevoerd over delen van waardelen. In 1632 verordonneerden Ridderschap en Eigenerfden de buurschappen om 'behoorlijke zettingen te doen' hoeveel paarden, koeien, beesten en schapen op elke waar mochten worden 'opgeslagen', dat wil zeggen op het veld geweid mochten worden, en hoeveel plaggen op iedere waar gemaaid mochten worden.

Bepalingen omtrent het gebruik van de veldgronden werden pas in de 17e en 18e eeuw meer algemeen. Waardelen waren splitsbare en te verhandelen aandelen en ze raakten in de loop van de tijd anders over de buurschap verdeeld. Er zijn gevallen bekend waarin alle waartallen met een zekere factor vermenigvuldigd werden, met vier, drie of twee; er zijn ook gevallen bekend waarin er waardelen bij kwamen en andere waarin er zijn verdwenen. Door de scheiding van de gemeenschappelijke gronden, vooral in de 19e eeuw, kwam een einde aan het bestaan van de meeste waardelen.

2. Driemaandelijks tijdschrift van de Drentse Historische Vereniging. Verschijnt sinds 1980, tot 1993 als Ons Waardeel. Opvolger van De Baander en Spint Arwt'n.