Esdorp in de gemeente Westerveld (tot 1998 Diever).

Ligt tussen Diever (oosten) en Vledder (westen) en ten noorden van Havelte en Wapserveen. Ten noordwesten ervan ligt het Wapserveld (vnl. grasland met bouwland en bospercelen), ten zuiden de Zuid Wapserlanden (weiden) aan de noordkant van de Wapserveensche Aa, verder westwaarts langs dezelfde beek de Wapserveensche Landen (idem). Ten noorden van Wapse ligt het bosgebied Wapserzand (met ven en onderduikershol). Het esdorp ligt te midden van vijf gehuchten: Veldhuizen (westen), Veenhuizen (noorden), Ten Darpe (oosten), Zoerte (oosten) en Ten Have (zuiden).

In 944 leverden deze buurtschappen van Wapse samen elf schuldmudden, afkomstig van even zovele erven. Alle zijn gegroepeerd rond de Binnenesch, na de ruilverkaveling van 1974-1984. vnl. bestaande uit weiland met enkele akkers.

Sinds 1871 kent deze es lintbebouwing langs de weg Vledder-Dieverbrug, de Ten Darperweg oftewel 'de grote weg'. Hieraan ligt het huidige Wapse, dat eerder samenviel met Ten Darpe.

In 1447 is er reeds sprake van Wapse; de betekenis ervan is onbekend. Op de Franse kaart (1811-13) en in GHAN (1851-55) en HAD (1921) wordt Wapse aangeduid als verzamelnaam voor de vijf gehuchten rond de Binnenesch, die alleen in GHAN ook afzonderlijk worden genoemd. Bij Kuyper (1867) wordt in plaats van Ten Darpe Wapse vermeld, welke nederzetting toen naar de Binnenesch opschoof. Op zijn kaart wordt dit dorp al midden op de es gesitueerd; daarnaast vermelding van Ten Have, Veenhuizen en Den Oever (= De Oeren ten oosten van Ten Darpe en Zoerte).

In 1925 nog wordt het gebied van dit dorp met de vijf gehuchten omschreven als: '...zand, zand en nog eens zand, ter afwisseling misschien een beetje hei of een heideplas, maar voor 't overige zandverstuivingen, binnenduinen, opgewaaide en zich verplaatsende heuvels, een oord van dorre verlatenheid.' De inwoners van het 'verzameldorp' hebben al vroeg geprobeerd zich te onderscheiden van het kerkdorp Diever. Het werd daardoor een gemeenschap met een eigen karakter, verzameld rond het dorpshuis 'Oens Huus'. In 1897 werd de coöperatieve zuivelfabriek aan de Ten Darperweg gebouwd. Deze werkte tot 1903 op handkracht, later machinaal, maar werd op den duur verdrongen door de DOMO te Beilen. Aan dezelfde weg werd de dorpsschool gebouwd; deze stond vóór 1874 aan de Rolle en werd in 1892 gerenoveerd. Het oude schooltje werd later een arbeiderswoning en is kort na 1970 afgebroken.

Tussen fabriek en school concentreert zich momenteel de bebouwing, vnl. burgerwoningen. Het vroegere centrum van Wapse was het huidige gehucht Ten Darpe (oosten; zie boven), gelegen tussen Veenhuizen en Zoerte, waar omstreeks 1830 twee erven stonden. De nieuwbouw van Wapse ligt bij de Aarlanden in de zuidoosthoek van het Wapserveld in het zgn. Bakkersveentje.

In het landgoed Berkenheuvel bevond zich in WO II een onderduikershol, de 'Wigwam' genaamd, waarin ook regelmatig gewonde verzetsmensen en vliegeniers waren ondergedoken; dokter Van Nooten uit Diever verzorgde hen. Op 22 en 27 november werden hier twaalf personen door de Duitsers gearresteerd en naar Duitsland afgevoerd; alleen politieman G. Temmingh keerde na de oorlog terug. De vijand hield het hol nog een tijdlang in de gaten, maar blies het uiteindelijk op. Na de oorlog is het hersteld en voorzien van een gedenkplaat. Dichtbij het monument ligt het Pottiesbarchien.

Berkenheuvel en Wapserveld zijn onderdeel van het Nationaal Park Drents-Friese Wold. Op het veld grazen sinds 1982 in de zomermaanden Charolais-runderen; eigenares is Natuurmonumenten.

Schimpnaam voor de inwoners: Roggenbreistraampels (roerstokjes).