Dr.: Zweel
1. Voormalige gemeente, zie: Coevorden.
2. Esdorp in de gemeente Coevorden (tot 1998 Zweeloo); hoofdplaats van de voormalige gemeente; 1936 inwoners (2000) en 869 woningen (2000). Gelegen ten zuidoosten van Westerbork, ten zuiden van Schoonoord, ten noorden van Oosterhesselen en ten noordwesten van Sleen.
Zweeloo vormt met Aalden feitelijk een dubbeldorp, terwijl Meppen slechts 1 km verderop zuidwestwaarts ligt. Ten noorden van Zweeloo ligt het uitgestrekte Zweeloërveld (1899 Zweelosche veld), waarvan het noordelijk stuk, dat reikt tot het Oranjekanaal bij Wezuperbrug, deel uitmaakt van de Boswachterij Sleenerzand. Het zuidelijk stuk, gelegen tussen de boswachterij (O.) en Wezup (W.) bestaat uit bouw- en weilandcomplexen. Het veld wordt van het dorp gescheiden door de autoweg N381 (Drachten-Emmen). Tussen Zweeloo en Aalden stroomt de Aalderstroom of Westerstroom.
Bronnen vermelden: Suelo en Suele (1298-1304), in Swele (1335), de Swele (1339), Zwe(l)le (1381-83), Zweel (1445), Zwele (1460), Zweel (1811-13), Zweelo (1851-1900).
De plaatsnaam is afgeleid van het ww. wellan = zwellen, zich verheffen, met het oog op de heuvelachtige bodem (zwil = hoogte); over het verband met lo(o) = bos bestaat twijfel.
Bij de synode van Rolde (1601) werd Zweeloo ingedeeld in de Oosterclassis, bij die van Assen (1602) in de classis Emmen; het collatierecht was in handen van het College van Drost en Gedeputeerden en werd na 1815 een koninklijke collatie. In de tijd van de Afscheiding (vanaf 1834) raakte Zweeloo Meppen kerkelijk kwijt.
In het dorp stond als predikant in de periode 1864-1878 A.L. Lesturgeon (1815-1878), één van de Podagristen. Hij ligt begraven op het oude kerkhof. De hervormde kerk is in de tweede helft van de 13e of begin van de 14e eeuw gebouwd op een hoogte naast het dorp en wel op de plaats van een 12e-eeuwse houten voorgangster. Het driezijdig koor is in de 17e eeuw herbouwd. De dakruiter met ingesnoerde naaldspits aan de westkant is deels nog bedekt met eikenhouten schaliën of dokken. De oorspronkelijke luidklok (ca. 1300) is in 1672 geroofd door troepen van de bisschop van Munster, Bernard van Galen; zij hangt nu in de toren van Wesuwe (Dld.). Het interieur omvat een zandstenen doopvont (15e eeuw), een sacramentsnis met smeedijzeren afsluiting (ca. 1500), een preekstoel (1702) met bijbelse en allegorische voorstellingen op de vijf panelen en een 19e-eeuws orgel, gebouwd door de firma J. Proper.
In de jaren 1919-1930 vond een restauratie plaats, waarbij de vensters werden gereconstrueerd. De kerk van Zweeloo werd ook bezocht door lieden uit Weerdinge (en bezit daarom een zgn. Weerdinger deur), voorts door kerkgangers uit Noord-Sleen, via het Zweeler Kerkpad.
In de buurt van de kerk werd in 1952 het graf van de Prinses van Zweeloo gevonden.
De oude kern bezit nog een brink, boerderijen (17e-19e eeuw) aan Kruisstraat, Klooster en Marktstraat en een smidse (1920) met gietijzeren ramen en oude metalen reclameborden en twee grote linden aan de Wheem. De grootste uitbreiding van Zweeloo vond plaats in zuidelijke richting langs de Aalderstraat. Omdat Aalden na 1850 naar het noorden uitdijde, sloten de bebouwingen ten slotte aaneen en ontstond het dubbeldorp Zweeloo-Aalden. Was Zweeloo vroeger groter, nu is dat met Aalden het geval.
Schimpnaam voor de inwoners: Stakoren (steil-oren; koppige onhandelbare lieden).
