Dubbele veenkolonie in de gemeente Borger-Odoorn (tot 1998 Odoorn) ten noordoosten van Valthe, ten oosten van Exloo en Odoorn, ten noordwesten van Nieuw-Weerdinge, ten westen van Ter Apelkanaal en Ter Apel (Gr.), ten zuidwesten van Musselkanaal (Gr.) en ten zuiden van Tweede Exloërmond; 3558 inwoners en 1430 woningen (2000). Zuidelijk ervan slingert zich de Valtherdijk van Valthe naar het noordoostpunt van de veen-kolonie, waar zich enige komvorming met groen ontwikkelt. Haaks op de plaats loopt de Drentse Mondenweg die dit 8,5 km lange dorp in twee stukken deelt. In het zuidwesten wordt Valthermond begrensd door de noordwest-zuidoost lopende wegen Valtherblokken-Noord en -Zuid; aan de laatste straat ligt het wegdorpje Valtherblokken.
De veenkolonie ontstond vanaf 1853 in de Valther Veenen langs twee (thans gedempte) kanalen, de Noorder Hoofdvaart en Zuider Hoofdvaart (HAD 1900-1910). De twee hoofdassen heten tegenwoordig Noorderdiep en Zuiderdiep, omringd door de Noorder- en Zuiderdwarsplaatsen, bouwlanden met elk ca. 50 wijken.
Tussen beide bovengenoemde diepen ontstond bewoning langs de (tussen)weg door arbeiders, turfgravers en neringdoenden. Aan de buitenkant van de nederzetting ontstonden na de ontginning de grote veenkoloniale boerderijen. Op 21 mei 1917 gingen in het achterste deel van de Valthermond als gevolg van een veenbrand 90 huizen en keten in vlammen op; er vielen zeventien doden. In de 20e eeuw vond in de omgeving nog verwerking van turf plaats; in WO II werd deze gestaakt. Bij het open gebleven Zuiderdiep, met een schutsluis uit 1897 (gerestaureerd in 1989), staat het kunstwerk 'De toekomst scheppen' (A. de Jong, 1990).
De eerste kerk in de Valthermond was in 1883 de hervormde kerk, een bakstenen zaalkerk, aanvankelijk zonder toren. Door schenking van de familie Hadders kreeg de kerk in 1925 haar forse toren met uurwerk en luidklok. Eveneens door schenking, door de gebr. Keveling, kreeg de kerk in 1934 een orgel. In 1891 kreeg Valthermond op plaats no. 30 een gereformeerde kerk. Door kerkscheuring kreeg het dorp een orthodox hervormde kerk op plaats no. 44. Om de beide verschillende hervormde kerken te duiden, ontstonden de namen 'kerk no. 11' en 'kerk no. 44', zo genoemd naar de nummering van de boerplaatsen met vooraffen. [Schaafsma]
