De Stoel van het CAZ (Commissariaat Ambonezenzorg)
Pieter Mathijs Mauritz (1952) is de jongste uit een gezin met 3 jongens en 3 meisjes: Julia, Johannes (‘Nyong’), Monique,
Ingrid, Joseph (‘Boetje’). Met vader Daniel Tulaseket (6 feb 1911, Lilibooy – 8 dec 1967, Winterswijk) en moeder Jermiena Titarsole (9 juli 1912, Lilibooy – 22 okt 1967, Winterswijk), telden ze 8 familieleden. Barak 12 stond midden in Schattenberg, tegenover de gaarkeuken en dichtbij een warmwaterkraan. In barak 12 woonden veel families. Pieter weet nog van de families Patty, Tehupuring, Pattisapakoly en andere. De bewoners van Schattenberg konden gebruik maken van enkele warm-waterpunten in het kamp. Voor Pieter was er één bij de Kerk. Bij het Ketelhuis (gebouwnummer 26) ook, waar het warme water van de centrale verwarming vandaan kwam. ‘Stoom’ heette het ook, dat uit de lange rode bakstenen schoorsteen kwam, en vanuit de wijde omtrek zichtbaar was. De andere helft van het kamp was steenkool gestookt, ‘barak kachel’ in de volksmond. Pieter en zijn familie zaten dus in de ‘betere’ barakken. Zijn speelterrein bevond zich in en om de barak.
Heintje Wattimena is één van de vele vriendjes die hij zich herinnert en ook de klas waar hij met hem in zat. Veel namen van de onderwijzers herinnert Pieter zich niet meer. Een keer, op de lagere school, was meester Pattinama, een ‘indo’ volgens Pieter, vervanger van hun juffrouw. Heintje haalde het in zijn hoofd om zijn schoolmelk weg te gooien. Pieter kreeg het benauwd, want als meester Pattinama erachter kwam… Alle schoolkinderen kenden zijn reputatie. En ja het onvermijdelijke gebeurde. Heintje was gesnapt en
werd getrakteerd op een flinke ‘tjubit’, zo’n een venijnige Pattinama-kneep met duim en wijsvinger tegelijk, wat een gruwelijke blauwe en pijnlijke plek opleverde, die dagen bleef. En wee je gebeente als je thuis erover klaagde..! Het Schattenberg van Pieter Tulaseket Pieter was amper zes jaar, maar herinnert zich de grote Brand nog van 1958 , omdat de familie Tuhumena (barak 43) met koffers vol bij hen thuis aan kwam zetten. Bang als ze waren dat hun huis in brand zou vliegen. De brand was 3 barakken bij hen vandaan. In barak 12 gebeurde van alles. Hij zag iemand autogeen lassen. Het licht daarvan in zijn jonge ogen was een sensatie. Die oom was oom Otto Noya.
Dat Schattenberg, vooral ’s nachts, een speelplaats was voor allerlei ‘setan-setan’ (spoken), daar huivert Pieter nog van. Hij verhaalt met grote ogen over overleden en gemartelde joden, zoals de ouderen erover konden vertellen. Er zijn op muren van de rode schuren ook sporen van te vinden is Pieter ervan overtuigd. Eén van de vele soortgelijke spookverhalen en mythen zoals in een Moluks dorp op de Molukken ook rondwaart.
HET VERHAAL VAN DE CAZ STOEL
Barak 12 had 2 ingangen. Een lange gang liep door de hele barak met een was- en apart een keuken gelegenheid. De ‘corridor’ een verbreding midden in de barak, was de plek voor veel activiteiten voor de gezinnen, waar alles nieuw en avontuurlijk was voor een jong kind. Eén keer zou er een varken geslacht worden. Dat gebeurde daar ook. Hij weet het nog goed door ‘Conrad Saya’. Hij moest en zou het zien. Dit is waarom het Pieter zo is bij gebleven. Hij had er niets van gezien als niet iemand voor hem een stoel erbij had gepakt. Het was iemand van de familie Patty, Emmy. Omstanders hielpen om het varken aan de poten vast te binden, terwijl het beest erop los gilde. Hij ziet het nog voor zich hoe met een mes het varken geslacht werd, de geur, de geluiden. In Schattenberg waren deze ijzeren stoelen met een zwarte stempel CAZ (De Kursi CAZ, van het Commissariaat Ambonezen Zorg) overal in elk huishouden en kamer te vinden. Familie Daniel Tulaseket is in 1959 naar Winterswijk verhuisd. Die stoel kwam niet mee, want de Molukse gezinnen kregen ook huishoudgeld mee om meubilair aan te schaffen. Toen hij met Christien Wattimena uit Assen trouwde, zag hij tot zijn verassing dat de buren, tante Rehatta in wijk 1 van Assen nog wel 4 van die stoelen had. Pas na vele bezoeken kreeg hij het over zijn hart om een stoel te vragen en kreeg die ook! De stoel is in Winterswijk helaas geschonken aan het Openlucht Museum in Arnhem en daar heeft Pieter nu veel spijt van. Misschien wil ‘bung’ Lodiek Rehatta, de body builder van barak 85, hem nog een keer eentje schenken. Pieter heeft 2 kinderen en een kleindochter. Hij komt regelmatig bij zijn schoonfamilie in Assen, Wattimena, ook uit Schattenberg barak 15. Piet zijn zus ligt op Begraafplaats Hooghalen begraven. Ze is heel jong overleden, in 1954. En nog niet lang geleden, in 2016, is zijn broer Boetje daar ook begraven, dicht bij Schattenberg. Schattenberg is nog steeds onderdeel van het dagelijks leven van de familie Tulaseket uit Winterswijk. En die CAZ-stoel verruimde zijn blik op zijn groter wordende wereld.
Anis de Fretes
Winterswijk - 29 augustus 2020
Alle rechten voorbehouden