Verschijning van spoken en geesten, gewoonlijk - maar niet altijd - nachtelijke, angstwekkende verschijningen. Volksverhalen, sagen, over spokerij zijn er legio in de provincie Drenthe.
Gestorvenen kunnen om een veelvoud van redenen en in velerlei gedaanten het nageslacht plagen. Bijv. omdat ze een schuld niet hebben kunnen inlossen. Een man te Lhee had eens op zijn sterfbed een som geld toebedeeld aan een vriend, maar zijn erfgenamen weigerden dat aan hem te geven. De dode keerde daarom in zijn hennekleed terug naar het huis van de nabestaanden, tot zijn laatste wil ten uitvoer was gebracht.
Ook de plegers van misdrijven of zij die zich schuldig hebben gemaakt aan ander onoorbaar gedrag zijn gedoemd te spoken. De vuurmannen bijv. zijn landmeters die boete moeten doen voor hun oneerlijke praktijken; zij zijn gedoemd eeuwig brandend rond te dwalen. Ze zouden o.a. zijn gezien tussen Zuidlaren en Annen en op de markescheiding tussen Donderen en Yde. De vuurman die spookte bij de Gravenberg tussen Wachtum en Oosterhesselen, niet ver van het Hunnenkerkhof, sleepte zijn bedriegelijke landmetersketting achter zich aan. Hij keerde ook rijdende wagens om.
Vooral op plaatsen waar havezaten of kastelen hebben gestaan, zou het spoken. Te Eelde, waar de Waterburcht had gestaan, vertoonden zich witte juffers. De bewoners van de Oldenhof bij Ruinen zouden vroeger altijd een raam open moeten laten voor de daar spokende juffers. Zie ook: Witte wieven.
Ook de spinwieven waren spokende vrouwen. In het zuidoosten van de provincie is ze bekend als Spin-An of Spinnen-Annechien. O.a. op de Schottershuizerberg ten zuiden van Zuidwolde zag men dikwijls 's nachts een in het wit geklede vrouw die daar zat te spinnen. Toen de berg werd afgegraven, vond men - zegt de overlevering - de overblijfselen van een spinnewiel. Een spinwijf was ook actief op de Hekelenberg, eveneens in de omgeving van Zuidwolde; op stille avonden kon men daar een snorrend spinnewiel horen. Het spinwief werd gebruikt door boeren om kinderen bang te maken; kinderen die te ver de korenvelden inliepen en de rogge of haver vertrapten, zouden door het spinwief of roggewiefien gepakt en meegenomen worden. Ze zou dan al het haar van het hoofd spinnen. In bepaalde streken waren de gevolgen erger: Spin-An zou je slachten of levend verbranden als je de rogge vertrapte.
Spoken hebben niet alleen een menselijke gedaante. In Drenthe zijn diverse spookdieren bekend. In Eelde kon men 's nachts een kalf zonder kop ontmoeten; wie dit dier zag, moest spoedig sterven. Op de weg van Ees naar Borger spookte een zwarte hond, eveneens zonder hoofd. Toen de hopman Vos van Diever - die aan God noch gebod geloofde - was overleden en lag opgebaard, vloog om middernacht een grote haas uit zijn kist; deze spookt sindsdien rond op het Leeërveld te Dwingeloo, door jagers kan hij niet geraakt worden.
Spoken zijn niet alleen te zien, maar soms ook te horen. Bij Zeijen waren bijv. eens een boer en zijn arbeiders aan het hooien. Toen een van hen water uit de sloot wilde drinken, klonk er een stem uit de diepte: 'De tijd is er, maar de man is er nog niet'. De gewaarschuwde boer lachte er wat om, maar toen hij water uit de sloot dronk, stikte hij in de eerste slok. [Hillenga]
