Dr.: Vaalt
Esdorp in de gemeente Borger-Odoorn (tot 1998 Odoorn) ten zuidoosten van Odoorn, ten noorden van Emmen en ten zuidwesten van Valthermond en Nieuw-Weerdinge. Ten zuiden van het dorp ligt het Valtherbos met het Valtherzand. Ten noorden van het dorp liggen de Valtherbouwkampen, ten zuiden van de Schaapskuil (ijsbaan) aan de oostkant van de Valtherzandweg. Aan de westkant van deze weg ligt het zgn. Eppiesbergje.
Bronnen vermelden: in Valten (1217), apud Valte (1298-1304), Valte (1459, 1519, 1547), to Fjalten (1542). De plaatsnaam kan zijn afgeleid van: a) vaelt = omheinde ruimte of erf, b) fal(o)d, faled = kudde, schaapskooi, (koe)stal, omheining en c) van het ww. valgen = ploegen.
Valthe bezit oude Saksische boerderijen met kastanjes en eiken langs de Hoofdstraat en Schoolstraat. Een oud veldkeienpad, de Weerdingerzandweg, leidt naar het Valtherbos, een voormalig heidegebied, dat in het kader van de werkverschaffing in de crisisjaren met bomen werd beplant. Valthe kreeg vooral archeologische bekendheid door de in 1818 ontdekte Valtherbrug. Ten oosten van het dorp werd in 1621 de Valtherschans aangelegd om de Valtherdijk te verdedigen. Deze vormde destijds via de Munneke Dijk de verbinding met het klooster te Ter Apel.
De Langhietslanden (langhiets = lange heide) zijn de voormalige groenlanden van Valthe. De Wildgraven, een sloot met een hoge wal tegen het indringen van wild en schapen, lag tussen het Valtherbosch en Westenesch. Veldnamen wijzen op de aanwezigheid van een hof te Valthe. Dit dorp en Buinen kregen het tijdens ontginningswerkzaamheden aan de stok met Onstwedde over rechten op weidegronden in het dal van de Hunze. In 1817 was Valthe een van de negen veenmarken die met de stad Groningen het Convenant sloten over de afvoer van turf via het Stadskanaal.
Tussen Exloo en Weerdinge, die beide een station bezaten, liggen nog duidelijke sporen van de vroegere spoorweg Coevorden-Emmen-Stadskanaal (NOLS; 1905-1940), o.a. bij het recreatiecentrum Hunzebergen. Ook bij Valthe was - ter hoogte van de voormalige schans - een station; het stationsgebouw is nog aanwezig.
In het noorden van het Valtherbosch staat een oorlogsmonument (gedenksteen) voor kippenfokker Albertus Zefat, die in het nabijgelegen onderduikershol joden en onderduikers verborg. Hij werd verraden en doodgeschoten bij een razzia in Valthe op 27 juli 1944. Er is een weg aan de westkant van het dorp naar hem genoemd. Zijn maat Jan Hendriks werd op die dag meegenomen en stierf op 18 november 1944 in Duitsland. Twintig holbewoners haalden de bevrijding. Het onderduikershol is gereconstrueerd en te bezichtigen.
Schimpnamen voor de inwoners: Spirrieboeren (spirrie, spurrie = veevoer) en Kaskoppen (kaasbereiders). [Schaafsma]
