Kampen waar gedwongen arbeid werd verricht.
In de jaren '30 werden overal in Nederland werkkampen gebouwd, waarin werkeloze arbeiders werden samengebracht die aan werkverschaffingsprojecten deelnamen. Ook in Drenthe stond een flink aantal van deze kampen, daar de provincie zich uitstekend leende voor typische werkverschaffingsprojecten als ontginning en bosaanplant.
De Duitse bezetter nam tijdens WO II de reeds bestaande werkkampen over. De in mei 1940 aanwezige arbeiders vertrokken in de loop van 1940 en 1941 merendeels naar Duitsland, om daar tewerkgesteld te worden. Hiermee kwamen deze kampen vrij voor andere bewoners, in veel gevallen groepen joodse mannen. Werkeloze joodse mannen uit heel Nederland werden vanaf januari 1942 opgeroepen om zich te melden voor het verrichten van arbeid. Zij kwamen in de oude werkverschaffingskampen terecht. In veel gevallen waren zij werkloos gemaakt doordat de bezetter hen uitgesloten had van hun baan. Door het plaatsen in deze kampen werden de joodse mannen gescheiden van gezin en woonplaats. Het was voor de bezetter een volgende stap in het isoleren van deze groep uit de maatschappij. De joodse mannen verrichten werk bij de aanleg van wegen, zoals die nabij Vledder die na de oorlog de naam Jodenweg kreeg. Er zijn in totaal 13 van zulke kampen geweest: nabij Diever (2), Echten, Norg, Nieuweroord, Gijsselte, Kremboong, Linde, Mantinge, Orvelte, Stuifzand en Hijkersmilde. Op vrijdag 2 oktober 1942 werden al de joodse mannen in één actie naar Kamp Westerbork overgebracht (evenals overigens alle op dat moment in Drenthe woonachtige joden). Opnieuw kwamen de kampen vrij voor andere bewoners.
Naast de werkverschaffingskampen en het kamp Westerbork was er nog een derde groep kampen in Drenthe, de NAD-kampen. Vanaf 1941 liet de bezetter een nieuwe serie kampen aanleggen voor de Nederlandsche Arbeidsdienst (NAD). Dit was een soort dienstplicht van een half jaar, waarin achttienjarige jongens (en ook wel meisjes, zij het dan in afzonderlijke kampen) kennismaakten met de nationaal-socialistische idealen. Daartoe moes-ten zij werk op het land verrichten, zoals het ontginnen van woeste grond of het helpen bij het oogsten, en daarnaast kregen zij in het kamp vormingslessen in het nationaal-socialistische ideaal. In alle Nederlandse provincies, met uitzondering van de kustprovincies, werden NAD-kampen aangelegd. Van de NAD-kampen is wel gezegd dat zij in opzet fout waren, maar in praktijk goed. Daarmee bedoelde men dat de jongeren in deze kampen eigenlijk niets moesten hebben van het nationaal-socialisme (dienst nemen bij de NAD was één van de mogelijkheden om tewerkstelling in Duitsland te ontlopen), en dat het regime in de kampen vrij mild was.
In Gasselte bestaan restanten alleen nog uit 'on-effenheden' op het voormalig kampterrein: resten van vijvers en opgeworpen zandheuvels. De barakkenopstelling van het voormalig NAD-kamp Ten Arlo was tot recent vrijwel ongewijzigd aanwezig. Het centrale kampplein was nog goed te herkennen. De meeste barakken, hoewel nog in dezelfde vorm, waren echter in de loop van de tijd grondig verbouwd op anderhalve originele barak na, de reinwaterkelder en de kolenopslag van het voormalige kamp. Ook in Vledder bevinden zich resten van een voormalig werkkamp. Dit kamp heeft een merkwaardige geschiedenis gehad. Het werd oorspronkelijk in 1941 gebouwd als NAD-kamp, maar werd niet als zodanig gebruikt. In de beginmaanden van 1942 verbleven hier joodse mannen. Daarna kwam het kamp alsnog voor de Nederlandsche Arbeidsdienst in gebruik. In 1999 restte van het kamp nog één barak. [M.A.W. Gerding]