Crisis in de landbouw van 1878-1895; allereerst een crisis in de graanteelt.
Door de opkomst van de stoomscheepvaart kwamen vanaf ca. 1860 steeds grotere hoeveelheden graan vanuit Noord-Amerika naar Europa. De prijzen van akkerbouwproducten kwamen hierdoor sterk onder druk te staan en vele akkerbouwers raakten in problemen. In dezelfde periode kwam ook de zuivelsector in moeilijkheden, deels door een groeiende aanvoer van allerlei veehouderijproducten uit de 'Nieuwe Wereld', maar ook door de sterk toenemende concurrentie op de eertijds zo belangrijke Engelse afzetmarkt. De riante positie die de Nederlandse boerenboter op deze markt had, ging in de loop van de jaren '80 zo goed als geheel verloren.
De boeren op de gemengde bedrijven op de zandgronden konden zich aanvankelijk nog goed staande houden omdat de export van (levende) varkens lange tijd op peil bleef. Toen deze in de jaren 1890 verminderde, bleek de opkomst van de mesterij van zgn. Londense biggen uitkomst te bieden. De landbouw als geheel kwam in deze zelfde tijd ook in moeilijkheden doordat voor allerlei producten langs chemisch/industrieel bereide weg substituten op de markt verschenen, zoals petroleum voor plantaardige olie, margarine voor boter, katoen voor wol, enz.
Lange tijd hebben historici wel gemeend dat de 'grote landbouwcrisis' gewerkt heeft als een soort van 'shocktherapie', die de boeren wakker schudde, nadat zij in de voorgaande periode van hoogconjunctuur 'slapende rijk' zouden zijn geworden. Als gevolg hiervan zouden de ontwikkelingen in de Nederlandse landbouw als geheel hebben gestagneerd en zou deze een grote mate van achterlijkheid hebben vertoond in vergelijking met die in de landen om ons heen. Recent is er echter door verschillende onderzoekers op gewezen hoezeer de Nederlandse landbouw als geheel, maar die in op de zandgronden in het bijzonder, ook vóór de 'crisis' de internationale ontwikkelingen op de voet volgde. De vele vernieuwingen die nadien, dat wil zeggen na 1890, zo duidelijk resultaten boekten, waren in veel opzichten het vervolg op ontwikkelingen die reeds vóór die tijd ingezet hadden. Hoewel de crisis de bereidheid van de boeren om te veranderen vermoedelijk wel vergrootte, ontnam deze hen ook tegelijkertijd de mogelijkheid om veel te doen. [Bieleman]