1. Gemeente in Noord-Drenthe, oppervlakte 201,4 km2 met 31.566 inwoners (mei 2002), 153 inw./km2 (1999), 12.395 woningen (2000); gemeentehuis te Roden. Bij de gemeentelijke herindeling van 1998 kwam zij tot stand door samenvoeging van de volgende drie gemeenten:
a. Roden (oppervlakte 64,69 km2) met de dorpen en gehuchten Alteveer, De Groeve, De Hullen, Foxwolde, Haarveen, Het Hemrik, Leutingewolde, Lieveren, Matsloot, Nietap, Nieuw-Roden, Roden (gemeentehuis), Roderesch, Roderwolde, Sandebuur, Steenbergen en Terheijl. Belangrijke veehouderij op laagveen en beekbezinkingsgronden langs Aa of Groote Diep, Oostervoortsche Diep, Lieversche Diep en Peizerdiep, verder gemengd bedrijf op zandgrond; jaarmarkt. Gevarieerde industrie: metaal, kunststoffen, verf, hout en houtwaren, textiel, voedingsmiddelen en zuivelproducten. In de gehele voormalige gemeente woonforensisme, met name op Groningen.
b. Peize (oppervlakte 28,67 km2) met de dorpen en gehuchten Altena, Boerelaan, De Horst, De Pol, Peize (voormalige gemeentehuis), Peizermade en Peizerwold. Belangrijke landbouw, hoofdzakelijk veeteelt langs Peizerdiep en Eelderdiep, voorts enig gemengd bedrijf mede op zandgrond. Enige industrie, veel forensisme op Groningen.
c. Norg (oppervlakte 113,13 km2) met de dorpen en gehuchten Een, Een-West, Huis ter Heide, Langelo, Norg (voormalige gemeentehuis), Norgervaart, Peest, Veenhuizen, Westervelde en Zuidvelde. Landbouw, vnl. gemengd bedrijf, op diluviale zandgrond, ontgonnen hoogveen en beekbezinking langs Slokkert, Aa of Groote Diep en Oostervoortsche Diep, verder pluimveehouderij, agrarische handel en voedingsmiddelenindustrie; paardenjaarmarkt en Coöperatief Servicecentrum Vijversburg.
De strafinrichtingen te Veenhuizen met bijbehorende (voormalige) gronden van het Ministerie van Justitie beslaan eenderde deel van de oppervlakte van de voormalige gemeente. Te Norg wonen veel forensen, o.a. op Assen en Groningen. Veel toerisme en recreatie op basis van zeer veel aanwezig natuurschoon.
De gemeente beslaat 9868 ha cultuurgrond (2000), waarvan 3236 ha bouwland, 6488 ha weiland, 78 ha tuinbouwgrond en 66 ha braakland. Het aantal bedrijfsvestigingen bedraagt 1538 (2000), waarvan 362 landbouw, 75 industrie, 102 bouw, 377 handel, 90 horeca, 45 transport, 264 zakelijke diensten en 223 overige diensten. Zij telt 10 pensions, 29 kampeerterreinen, 8 groepsaccommodaties en 893 recreatiewoningen. Er zijn 20 basisscholen en 2 scholen voor speciaal onderwijs, 3 bibliotheken, een lokale omroep en 4 musea: het Nederlands Museum Kinderwereld (Roden), Museum Havezate Mensinge (Roden), het Nederlands Graanmuseum in de molen 'Woldzigt' (Roderwolde) en het Gevangenismuseum Veenhuizen. Voorts is er Pretpark De Vluchtheuvel (Norg).
Opvallend zijn de noordwaarts stromende riviertjes op het grondgebied, n.l. het Peizer- en het Eelderdiep en hun zijtakken. Kanalen van enig belang zijn verder de Norgervaart en de Kolonievaart in het zuiden en het Leeksterhoofddiep met Leekstermeer en Matsloot in het noorden.
De samenstelling van de gemeenteraad (23 zetels) is na de verkiezingen van 2006 en 2010:
Gemeentebelangen 8 (29,4%), 5 (21,9%)
PvdA 7 (27,4%), 4 (18,5%)
VVD 3 (13,9%), 4 (15,8%)
CDA 2 (10,3%); 2 (8,4%)
Groen Links 2 (10,7%), 2 (7,5%)
ChristenUnie 1 (5,6%), 1 (5,3%)
D66 0, 1 (6,7%)
GroenNoordenveld nvt, 4 (15,9%)
2. Gebied in Noord-Drenthe, meestal gekarakteriseerd als de 'kop van Drenthe'; omvat de vroegere gemeenten Vries, Eelde, Peize, Roden en Norg en de huidige gemeenten Noordenveld en Tynaarlo (minus de voormalige gemeente Zuidlaren).
In de bestuurlijke geschiedenis van Drenthe was Noordenveld een dingspil met Vries als hoofdplaats. In economische zin sloten de latere gemeenten van het Noordenveld zich met name op landbouwgebied aaneen, hetgeen tot uiting kwam in een jaarlijkse landbouwtentoonstelling. Deze werd tot ca. 2000 om de zeven jaar gehouden in dezelfde gemeente; Smilde en Rolde sloten zich hierbij n.l. ook aan. Mede als gevolg van de gemeentelijke herindeling is besloten dit evenement voortaan elk jaar in dezelfde gemeente en plaats te houden. Dat werd Vries, de oude hoofdplaats van Noordenveld. Bij de voorbereidingen van de gemeentelijke herindeling per 1 januari 1998 stelde de Commissie Van Splunder voor van het aloude Noordenveld één gemeente te maken, met Vries als hoofdplaats. Dit plan is verworpen; er kwamen derhalve twee gemeenten: Noordenveld (minus Eelde en Vries) en Tynaarlo (Eelde, Vries en Zuidlaren). [Schaafsma]
