zie: Streekdorp

Nederzetting waarbij de huizen in een rij langs een weg, kanaal liggen. Ze worden over het algemeen geassocieerd met ontginningen en strokenverkaveling en kwamen op meer plaatsen voor dan wordt verondersteld. Opgravingen te Gasselte toonden een nederzetting die tussen de 9e en 11e eeuw bewoond was en waarvan de huizen op een rij langs een weg bleken te liggen. Tussen elk van het tiental was een dwarsweg die in een latere periode verdween. Verondersteld werd dat Gasselte als een streekdorp ontstond.

De wegdorpen in Zuidwest-Drenthe, zoals Ruinerwold, Koekange, Nijeveen, Nijensleek en Kolderveen zijn middeleeuwse veennederzettingen. Ze ontstonden langs een weg die het uitgangspunt en de basis van de ontginning vormde. Bij latere verplaatsing van sommige van die nederzettingen verder het ontgonnen veengebied in bleef de structuur van het dorp bestaan.

Ook de jongere veen-nederzettingen in het Oostermoer zijn in aanleg wegdorpen. In de planmatige veenontginningen van de 17e eeuw en later ontstonden in Oost-Drenthe langs het centrale hoofddiep streekdorpen, veenkoloniën, zoals het 19e-eeuwse Drouwenermond en Eerste en Tweede Exlooërmond. Waar een dubbel hoofdkanaal was, zoals in de Buiner venen, ontstond in de 19e eeuw het hoofddorp dat uit twee rijen arbeiders- en burgerhuizen bestond. Kerk en school vonden hier eveneens hun plaats. Aan de overzijde, dat wil zeggen aan de noord- en zuidkant van het kanaal bevonden zich boerderijen. Vooral na 1950 ondervond men de nadelen van de lange afstanden tussen begin en einde van de bebouwing en creëerde men in verschillende gevallen een kern.