Bestaat uit omhoog geperst steenzout uit grote diepte naar een bovenliggende breuk of kleine opwelving. Door de wegvloeiing van zout ontstaan rondom de zoutkoepels zouttekorten, waar bedekkende lagen inzonken en een ringvormige depressie vormden (o.a. aangetoond in de ondergrond bij Hooghalen). Deze is in latere tijden opgevuld. Door seismisch onderzoek zijn onder meer zoutkoepels aangetoond bij Amen. In de ondergrond van de zuidelijke helft van Drenthe loopt een boemerangvormige zoutrug. Hierop liggen drie zoutkoepels: de zoutkoepel van Hooghalen in het westelijk deel, die van Schoonloo op het scharnierpunt en die van Gasselte/Drouwen op het noordoosteinde. De zoutkoepel van Schoonlo ligt met zijn bovenkant op 200 m beneden het maaiveld. De koepel is ongeveer 65 m dik. In Schoonlo zijn in 1947 drie proefboringen gedaan.

Het zout is tot op heden niet ontgonnen. Het is mogelijk dat er nog steeds beweging in de plastische zoutlagen plaatsvindt. De es ten zuiden van Schoonloo ligt op het hoogste punt van de zoutpijler. De radiale afstroming van de beken rond de koepel is opvallend en bepalend voor het huidige landschap van het Drents plateau. Onder de dekzanden en keileem aan de oppervlakte komen hier grove grindhoudende zanden voor die door de Rijn zijn aangevoerd. Zandzuigerijen winnen het hieronder aanwezige zand van jong Pliocene ouderdom (zie Geologie en delfstoffen). Hierin zitten brokken bruinkool en klei. Het grensvlak tussen Plioceen (laatste periode van het Tertiair) en Pleistoceen ligt op 90 m diepte en is sterk door de zoutkoepel opgeperst.