Dorp in de gemeente Emmen ten oosten van Klazienaveen en ten zuiden van Barger-Compascuum tegen de Duitse grens, met grenskantoor aan de autoweg N(A)37 (Hoogeveen-Meppen, Dld.); 3068 inwoners (2000) en 1193 woningen (2000).
Bronnen vermelden: in 1718 het Kleine en het Grote Zwarte meer, in 1851-55 (GHAN) Zwarte-Meer, in 1865-1902 (o.a. kaart J. Kuyper en HAD) Zwarte Meer. Het betreft een veenmeer; de naam ervan duidt op de kleur van het water. Het meer werd na de aanleg van de Verlengde Hoogeveensche Vaart in 1852 op den duur drooggelegd. In de gemeenteatlas van Kuyper (1867) als Zwart Meer verbonden met het Hebeler Meer ten noordoosten ervan over de landsgrens. Hier ligt nu het dorp Hebelermeer, waarvan de Grüntalstrasse langs de grens loopt tussen de grenspalen 161 en 163. Bij de laatste paal wordt sinds kort de zgn. Hannoveranendag geopend om de betrekkingen tussen de inwoners van Zwartemeer en Hebelermeer aan te halen en om een dorpsfeest te vieren, zoals 100 jaar geleden gebruikelijk was. De organisatie ervan berust bij de Grensoverschrijdende Culturele Commissie (GOCC).
Vanaf 1860 vestigden zich op het veen rondom het Zwarte Meer rooms-katholieke boekweitboeren uit Duitsland. Omstreeks 1900 maakte deze vorm van landbouw plaats voor de turfwinning. Het dorp werd toen een veenkolonie langs de Verlengde Hoogeveensche Vaart, vervolgens langs het Verlengde Oosterdiep en de Kamerlingwijk. in de loop van de 20e eeuw ontstond het nieuwe centrum.
Nadat de parochianen vanaf ongeveer 1830 hadden gekerkt in Nieuw-Schoonebeek, Erica, Barger-Compascuum en Klazienaveen, kregen ze in 1912 een eigen houten hulpkerkje aan de Hogeweg. De diensten werden verzorgd door de kapelaan van Klazienaveen. Dit noodkerkje werd later verkocht aan de EDS (Eerste Drentse Stoomtramwegmaatschappij). De eerste steenlegging van de stenen kerk, een neogotische kerk naar een ontwerp van Johan Sluymers en gebouwd door aannemersbedrijf Koenen, beide uit Enschede, was in 1921; datzelfde jaar werd de kerk ook ingewijd. De officiële consecratie vond in 1932 plaats door de aartsbisschop mgr. J.H.G. Jansen. De kerk stond in die tijd midden in het dorp. Na 1946 kwamen er plannen om het centrum te verplaatsen langs het Verlengde Van Echtenskanaal. Door de uitbreiding van Zwartemeer in de richting van het kanaal, kwam de kerk helemaal buiten het dorp te liggen. In 1964 werd het parochiehuis verkocht aan de zusters Franciscanessen van Heythuizen.
Op 13 juli 1969 werd de eerste steen voor de nieuwe kerk de 'verrijzeniskerk' gelegd. Consecratie door mgr. J.B.W.M. Möller op 22 december 1969. Met het bisdom was er de afspraak dat de oude kerk nog 10 jaar open zou blijven. De parochie (400 gezinnen) kon echter geen twee kerken onderhouden. In 1981 werd de kerk gesloten en deed daarna dienst als particuliere woning met atelier en paardenstal. Het plan is, dat het gebouw zal worden gerestaureerd en dat het Harmonium Museum Drenthe hier wordt gevestigd. Naast de kerk is een Lourdes-grot. De pastorie dateert uit het Interbellum en bezit twee gebrandschilderde ramen met de heilige Antonius van Padua en De Goede Herder.
In 1921 kreeg de jonge veenkolonie tevens een gereformeerde kerk; in 1925 een buurthuis. Bij de grens staat het voormalige grenskantoor (1910), in de nabijheid het beeld 'De Grensgangers' (Onno de Ruijter,1992), geplaatst ter gelegenheid van het 125-jarig bestaan van het dorp.
