Onderwijs waarvan het bestuur niet door rijk of gemeente wordt gevormd.

Bijzondere scholen worden bestuurd door een vereniging (waarvan de ouders lid kunnen worden) of door een stichting. Voldoen dergelijke vormen van onderwijs aan bepaalde normen, onder meer voldoende leerlingen, dan kunnen ze voor rijks- of gemeentesubsidie in aanmerking komen. Een en ander moet aantoonbaar gemaakt worden volgens een wettelijk voorgeschreven procedure.

De vrijheid van onderwijs is (na de schoolstrijd eind 19e, begin 20e eeuw) vastgelegd in de Onderwijswet van 1917, art. 23. Men onderscheidt confessioneel bijzonder onderwijs, dat wil zeggen, gebonden aan een bepaalde levensbeschouwelijke richting en algemeen bijzonder onderwijs, dat een neutraal levensbeschouwelijk karakter heeft of zich baseert op een pedagogisch-wijsgerig uitgangspunt, zoals de vrijeschool. Er zijn zowel openbare als bijzondere scholen die werken vanuit een bepaald onderwijsconcept als montessori-, dalton-, jenaplan- of freinetonderwijs. Zo kent Drenthe bijvoorbeeld openbare, katholieke en protestants-christelijke jenaplanscholen.

Wat het levensbeschouwelijke onderwijs betreft, in Drenthe vindt men vooral scholen op protestants-christelijke grondslag, evenredig verdeeld over de grotere plaatsen en de dorpen. In het verleden hadden diverse kerkelijke richtingen hun eigen scholen (hervormd, gereformeerd, enzovoorts), nu alleen nog enkele gereformeerd-vrijgemaakte scholen in Assen en Hoogeveen en een 'reformatorische' school in de gemeente hoogeveen (Hollandscheveld-Noordscheschut). Voortgezet protestants-christelijk onderwijs vindt men in Assen (Vincent van Gogh College en Gomarus College), Beilen (CSG Beilen), Coevorden (CSG Vechtdal College), Emmen (Hondsrug College), Hoogeveen (Roelof van Echten College), Meppel (CSG Dingstede en Greydanus College) en Roden (De Waezenburg). De meeste rooms-katholieke basisscholen vindt men in de grotere plaatsen in Drenthe. In Zuidoost-Drenthe, met een vrij grote rooms-katholieke enclave ten oosten van Emmen en Coevorden en omgeving, zijn ook in de dorpen rooms-katholieke basisscholen. Voor wat het voortgezet onderwijs betreft is er in Emmen het Katholiek Drents College De Zuidoosthoek. Noord- en midden-Drenthe is gericht op Groningen, Zuid- en Zuidwest- Drenthe op de kop van Overijssel en Zwolle. Drenthe kent geen islamitisch of hindoeïstisch onderwijs.