Gemeente in Zuidwest-Drenthe, oppervlakte 224,8 km2 met 23891 inwoners (mei 2002), 104 inwoners per km2 (1999), 9031 woningen; gemeentehuis te Zuidwolde.
Zij is in 1998 gevormd uit de volgende vier gemeenten:
1. Ruinen (oppervlakte 114,13 km2). In 1998 werd zij opgesplitst in drie delen. Het Dwingelderveld , voor zover gelegen in deze gemeente, ging over naar de nieuwe gemeente Westerveld. Het oostelijk deel kwam bij Hoogeveen en de rest, het grootste stuk, werd opgenomen in de nieuwe gemeente De Wolden. Tot dit gedeelte behoren de dorpen en gehuchten Anholt, Ansen, Armweide, Benderse, De Blanken, Bultinge, Echten, Engeland, Eursinge, Gijsselte, Hees, Kraloo, Leeuwte, Oldenhave, Rheebruggen, Ruinen, Ruinerdijk, Ruinerweide en Witteveen. Naar de vergrote gemeente Hoogeveen gingen Fluitenberg, Kalenberg, Nuil, Oostering, Pesse, Stuifzand en Zwartschaap. Voornaamste middelen van bestaan zijn de rundveehouderij, schapenhouderij, pluimveeteelt en akkerbouw; veel kleine bedrijven op vnl. zandgrond. Enige industrie: voedingsmiddelen en bouwproducten. Toerisme, o.a. op basis van natuurschoon. De gemeente Ruinen vormde in het verleden samen met de latere gemeente Ruinerwold een heerlijkheid.
2. Ruinerwold ( vml. opp. 40, 22 km2) met de dorpen en gehuchten: Berghuizen, Blijdenstein, Buitenhuizen, Dijkhuizen, Haakswold, Kraloo, Oosteinde, Ruinerwold en Weerwille. Broekhuizen werd in 1998 toegevoegd aan de vergrote gemeente Meppel. Het gebied is één van de oudste Drentse veenkoloniale gebieden met hoofdzakelijk rundveeteelt op de laaggelegen veengronden langs de Oude Vaart en de Wold Aa. Ruinerwold behoorde eertijds samen met de latere gemeente Ruinen tot de heerlijkheid Ruinen.
3. De Wijk (oppervlakte 42,59 km2) met de dorpen en gehuchten: Eemten, Haalweide, Hoge Lint-horst, Koekange, Koekangerveld, Noordwijk, Oshaar, De Stapel, Struikberg en De Wijk. Rogat en Schiphorst gingen in 1998 over naar de vergrote gemeente Meppel. Veeteelt op laaggelegen zand- en veengronden en woonforensisme op Meppel. Door het gebied lopen de spoorlijn Groningen-Zwolle, de Hoogeveensche Vaart (Hoogeveen- Meppel) en de rijksweg A28 (Groningen-Utrecht).
4. Zuidwolde (oppervlakte 97,20 km2) met de dorpen en gehuchten: Alteveer (deels), Bazuin, Bloemberg, Braamberg (deels), Drogt, Drogteropslagen, Fort, Kerkenveld, Linde, Lubbinge, Lunsschoten, Middelveen, Nijstad, Nolde, Oud Veeningen, Paardelanden, Pieperij, Schottershuizen, Schrapveen, Steenbergen, De Stuw, Ten Arlo, Veeningen, Vuile Riete, De Weide, Wemmenhoven en Zuidwolde. Grondgebied ten N. van Ten Arlo en ten O. van Alteveer kwam in 1998 bij Hoogeveen. Veeteelt op zandgrond en afgegraven hoogveen, voorts pluimveebedrijven, eierexport en enige industrie (zuivel, bouwproducten).
De gemeente ligt deels op de westrand van het Drents plateau, deels in de stroomdalen van de Oude Vaart, de Wold Aa en de Reest, die in Meppel bij elkaar komen. Belangrijke verkeersaders lopen van deze plaats naar Hoogeveen in west-oost-richting door deze gemeente: de spoorlijn Zwolle-Groningen langs Koekange, de rijksweg A28 ( Utrecht-Groningen) ten zuiden ervan langs De Wijk en - ertussen - de Hoogeveensche Vaart. Andere belangrijke autowegen zijn N375 tussen Meppel en Pesse (het oude traject A28) langs Ruinen en N48 tussen Hoogeveen en Ommen langs Zuidwolde.
De gemeente beslaat 15150 ha cultuurgrond (2000), waarvan 3488 bouwland, 11532 weiland, 58 tuinbouwgrond, 39 braakland en 33 houtbestand. Het aantal vestigingen per bedrijfstak is 1668: 720 landbouw, 52 industrie, 117 bouw, 284 handel, 67 horeca, 46 transport, 192 zakelijke diensten en 190 overige diensten (2000). Zij telt 9 hotels/pensions, 22 kampeerterreinen, 10 groepsaccomodaties en 533 recreatiewoningen. In De Wolden bevinden zich 21 basisscholen, 6 bibliotheken, een lokale omroep en 3 musea: Cultuurhistorisch Museum De Wemme, Museumboerderij De Karstenhoeve en Pasmans Huus.
De samenstelling van de gemeenteraad na de verkiezingen van 2006 en 2010:
Gemeentebelangen 5 (25,7%), 6 (30,6%)
VVD 4 (21,2%), 4 (21,9%)
PvdA 4 (22,6%) , 2 (13%)
CDA 4 (16,6%), 4 (16%)
ChristenUnie 1 (6,6%), 1 (6,4%)
GroenLinks 1 (7%). 1 (5,6%)
D66 nvt, 1 (6,5%)
[Schaafsma]
