Verdedingswerken, militaire aanpassingen van natuurlijke obstakels tegen de vijand.

Zij zijn dan ook vooral gelegen bij passages door moerassen en bij landwegen die het gebied doorkruisen. Als een verdedigingswerk groter was en bewoond werd, sprak men van vesting. Coevorden was een dergelijke vesting.

In Drenthe zijn de meeste schansen aangelegd in de jaren 1580-1594 tijdens de Opstand van de Nederlanden tegen de Spaanse landsheer (Tachtigjarige Oorlog). Ze lagen bij de Fries-Groningse grens (Zwartendijksterschans), de Gronings-Drentse grens (Bourtange) en in het zuidoosten (Emmerschans, De Katshaar bij Schoonebeek, Valtherschans, Veenbrugge bij Dalen). Het Poepenhemeltje bij Deurze zou uit 1672 dateren, toen de bisschop van Münster, Bernhard van Galen, de provincie was binnengevallen. Na de snelle opmars van de bisschop werden opnieuw plannen ontwikkeld om delen van het Bourtangerveen nat, en dus impassabel, te kunnen houden. Met de aanleg van leidijken werd in 1687 begonnen. Boeren bleken echter met regelmaat de aangelegde dijken door te steken. De Zwartendijksterschans, de Katshaar en de Emmerschans zijn behouden gebleven en in bezit gekomen van de Stichting Oud-Drenthe, die ze in de jaren '50 en '60 van de 20e eeuw heeft laten restaureren. Deze stichting heeft ze weer overgedragen aan de Stichting Het Drentse Landschap. Het Poepenhemeltje is gerestaureerd door Landschapsbeheer.