Openluchttoneel.
Voor diverse gelegenheden werden in Drenthe openluchtspelen opgevoerd. Deze behoren tot de gelegenheidsspelen, hoewel voor laatstgenoemde categorie opvoering in de openlucht niet essentieel is. Na 1950 werden er veel openluchttheaters gebouwd, ook in Drenthe, maar daarin ging men steeds vaker algemeen repertoire spelen en (dus) zonder directe aanleiding.
In 1895 brachten koningin-regentes Emma en prinses Wilhelmina een driedaags bezoek aan Drenthe. Naar aanleiding hiervan kreeg de rijksarchivaris in Drenthe, mr. Seerp Gratama het idee voor de bezoeksters een voorstelling te organiseren van een Oudgermaanse rechtspleging in de Balloër- of Ballerkuil. Samen met L. Knappert schreef hij de tekst van het spel, getiteld Bij Klimmender Zonne. Het naspelen van een Oud-Drentse boerenbruiloft (wasschup) kan slechts het indirecte gevolg van een bijzondere gelegenheid genoemd worden. Tijdens het bezoek van koningin Wilhelmina en prins Hendrik aan Assen in 1907 werd een optocht gehouden, waarin ook een wasschupswagen meereed.
Daarna is J.H. Bergmans-Beins veertig jaar lang de stuwende kracht geweest bij de openluchtopvoeringen van het wasschup. Zij zocht de juiste klederdracht voor de spelers, zorgde voor een verzameling attributen, verdiepte zich in de volkskundige achtergronden en voerde de regie. In 1958 ontstond de traditie dat men het wasschup jaarlijks opvoert in het openluchttheater van Borger.
In september 1930 hield het DLG een grote provinciale tentoonstelling, de 'Thrianta', in het pas aangelegde Asser sportpark. Als extra attractie zou voor de bezoekers een openluchtspel, oftewel landsspel, opgevoerd worden. De Asser onderwijzer H. Nijdam schreef met hulp van Jan Fabricius het spel Marieken van Orvelterveen.
Tijdens de viering van het veertigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina in 1938 werd in Meppel het openluchtspel De Kinkhorst opgevoerd. Het was geschreven door Jan Poortman, bijgestaan door H.F. Galjaard, schrijver van revues en operettes. De regie was in handen van H.A. Benes, een bedreven regisseur met een lange staat van dienst bij noordelijke rederijkerskamers.
In juni 1935 werd in het sportpark te Assen tijdens de landdag van de Nationale Bond Landbouw en Maatschappij (L en M) het openluchtspel Naar 't land terug opgevoerd. Het was geschreven door A.W. Kamp (1879-1945), die ook de regie in handen had. Aan het spel werkten ca. 500 mensen mee. Op de tweede Nationale Landdag - Rolde, juli 1936 - werd het openluchtspel Moeder Aarde opgevoerd. Het spel was geschreven door het prominente lid van de bond, Jan Hendrik Holm te Nieuw-Buinen. Het was op muziek gezet door zijn oude schoolmakker J. Sweers. Op de landdagen van 1937 en 1938 werden - eveneens te Rolde - stukken van de Friese auteur S.D. de Jong opgevoerd (Eenheid en Gezegend Volk). In 1938 gaven de boerenactivisten Jan Poortman de opdracht tot het schrijven van een openluchtspel. Hij schreef voor de landdag van 12 juli 1939 De oude strijd. Historisch spel uit de 13e eeuw. Pleidooi voor rechtsherstel der geslagen volksgroepen. Daarmee week hij enigszins af van het gedachtegoed dat L en M tot dan toe in de propagandastukken had laten uitdragen. Maar de afwijking lag toch meer in de vorm - een historisch spel in plaats van een serie symbolische scènes - dan in de inhoud, in casu de boodschap. J. Sweers voerde de regie en R.F. Ockels uit Stadskanaal maakte het pompeuze decor.
Ter gelegenheid van het 350-jarig bestaan van de Hervormde Kerk in Drenthe schreef Jan Naarding in 1948 Groei. Historisch Drents Spel in 8 tonelen. Het werd geregisseerd door P.H. van der Dam en op zaterdag 14 augustus 1948 in de Boerdennen te Rolde gespeeld door de kerkjeugd uit Anloo, Borger, Eext en Gieten. De opvoering duurde bijna vier uur.
In 1949 stond Assen in het teken van een tentoonstelling van landbouw, nijverheid, handel en verkeer, waarin men wilde laten zien hoe Drenthe zich in de voorgaande 25 jaar ontwikkeld had. Uit de naam van deze tentoonstelling, Drenthe Oud en Nieuw (DOEN), sprak optimisme en vooruitgangsgeloof. Als culturele franje voor het geheel schreef Nell Meyboom-Veltman, naar historische gegevens van Jan Naarding, Zwedera van Ruinen. Openluchtspel in 9 taferelen. Nadat het spel 25 jaar later nogmaals een aantal opvoeringen beleefd had in Ruinen, toen tevens onder regie van Meyboom-Veltman, kwam de schrijfster met het vervolg Rumoer in Ruinen. Het ging in première op de Brink van Ruinen en was wederom ingestudeerd onder leiding van mevrouw Meyboom.
In 1948 vierde men het vijftigjarig regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Als hoogtepunt van de festiviteiten in Vries werd de opvoering genoemd van het openluchtspel De Toren spreekt. Dit was geschreven door Johannes Roeland Koert, huisarts aldaar. Er werd op koninginnedag en op 5 en 6 september gespeeld op de Brink van Vries, zo dicht mogelijk bij de toren.
Voor de opening van het nieuwe gemeentehuis van Zuidlaren, de gerestaureerde havezate Laarwoud, schreef Ben van Eysselsteijn in 1958 het openluchtspel Ontvangst op Laerwoud. Tuinfeest op de havezathe te Zuidlaren in het Drenthse Oostermoer, op een zomerse dag in het begin van july, in het jaar onzes Heren 1787. Het spel werd opgevoerd door leden van de Zuidlaarder toneelvereniging Arti et Amicitae onder regie van G. Hof.
Een jaar later herdacht Assen zijn 700-jarig bestaan, en het feit dat het in 1809 van koning Lodewijk Napoleon stadsrechten had gekregen. Van Eysselsteijn schreef hiervoor het stuk Maria in Campis, dat in het openluchttheater van Assen werd opgevoerd.
Eind jaren '50 en begin jaren '60 schreef G. Kuipers een aantal (gelegenheids) openluchtspelen. Bekende titels zijn: Wat deinde in Drenthe in dit wasschupsjaor (1958, met Hans Heyting), Drenthe's Balans (1960), De Jonkheid (1962) en Rotonde (1965).
In Anloo wordt sinds 1987 jaarlijks een rechtszitting van de Etstoel nagespeeld. Dat gebeurt op of omstreeks 19 augustus, sterfdag van Magnus die de beschermheilige van de Anlooër kerk was. De rechtszaken zijn historisch, maar wel wat smeuïger herschreven door G. Kuipers (in 1987) en P. Brood (daarna). De opvoeringen worden gegeven in de kerk en daarbuiten.
Ook bij de kerk van Westerbork wordt sinds 1992 een openluchtspel opgevoerd. In hert eerste jaar schreef H. Boer naar gegevens van G. Kuipers het historisch spel Het Mysterie van de Miskelk en de Ciborie. Het project Drentse Taol nam in 1989 het initiatief voor het opvoeren van een wagenspel. De eerste productie, getiteld Dokter Schnabels Wonderwater, werd geschreven door Jan Veenstra. Na twee seizoenen werd de Stichting Drèents Waogenspel opgericht. Tot op heden wordt ieder jaar een wagenspel opgevoerd.
